Samantekt

1. Faraldsfræði

• RSV og inflúensa:
  Á Íslandi hefur orðið veruleg aukning á RSV sýkingum, með tíðni hærri en síðasta vetur. Flest ríki sem senda gögn til ECDC hafa greint frá mikilli aukningu á bæði inflúensu og RSV. Inflúensuveirustofnar A(H1N1)pdm09, A(H3N2) og B eru nú í umferð.

• Áhrif á heilbrigðisþjónustu:
  Samhliða sýkingar vegna inflúensu og RSV, auk COVID-19 á lágu stigi, skapa verulega áhættu fyrir heilbrigðiskerfið. Innlagnir á sjúkrahús eru á meðal allra aldurshópa, en ungbörn (sérstaklega vegna RSV) og eldra fólk eru í mestri hættu. Landspítali hefur þegar greint frá miklu álagi vegna RSV.

• Áhætta yfir hátíðar:
  Jólahátíðin, með samkomum, auknum ferðalögum og verslun, getur aukið útbreiðslu öndunarfærasýkinga.

2. Tilmæli

• Viðbúnaður:
  Búast má við frekari aukningu á inflúensu og RSV næstu vikurnar. Skerpa þarf á sýkingavörnum á heilbrigðisstofnunum, þar á meðal á hjúkrunarheimilum.

• Bólusetningar:
  Bólusetningar eru áhrifaríkasta leiðin til að koma í veg fyrir alvarleg einkenni öndunarfærasýkinga.

  • Uppfærð COVID-19 bóluefni fyrir veturinn 2024–2025 veita aukna vörn gegn alvarlegum afleiðingum SARS-CoV-2 (veirunnar sem veldur COVID-19).

  • Einstaklingar sem mælt er með bólusetningu gegn inflúensu- eða COVID-19 fyrir eru hvattir til að þiggja þær sem fyrst.

  • Þótt ónæmisaðgerðir gegn RSV fyrir ungbörn og bólusetning fyrir fullorðna séu ekki orðnar hluti af almennum bólusetningum á Íslandi, er það til skoðunar.

• Veirulyf:
  Meðferð með veirulyfjum gegn inflúensu og COVID-19 snemma í veikindum, sem og einstofna mótefni gegn SARS-CoV-2, getur komið í veg fyrir alvarleg veikindi hjá áhættuhópum.

• Vöktun óvæntra atburða:
  Hrina öndunarfærasýkinga, svo sem vegna adenoveiru eða Mycoplasma pneumoniae, sem eru ekki almennt vaktaðar, geta einnig aukið álag á heilbrigðiskerfið.

Faraldsfræði í ESB/EES-ríkjum

a. Tíðni öndunarfærasýkinga
Vikulega eru gögn um öndunarfærasýkingar eru uppfærðar á vef embættis landlæknis og ECDC.

• Nýleg gögn sýna aukna útbreiðslu í samfélaginu á inflúensu og RSV í flestum ríkjum sem senda tilkynningar til ECDC.

• Tíðni inflúensu og RSV í Evrópu virðist vera að færast aftur í fyrra horf eftir COVID-19 faraldurinn.

• Á Íslandi er tíðni inflúensu sambærileg við á síðasta ári en RSV er að aukast hraðar (graf).

• SARS-CoV-2 virkni er stöðug á lágu stigi og ekki er ljóst hvort COVID-19 faraldur muni endurtaka sig í vetur.

Graf. RS veirusýkingar á Íslandi veturinn 2023–2024 og 2024–2025 (til og með viku 50).

b. Alvarleg veikindi

• Í Evrópu er aukning á sjúkrahúsinnlögnum vegna inflúensu og RSV, sérstaklega hjá eldra fólki og ungum börnum.

• Innlagnir vegna RSV eru aðallega meðal barna 0–4 ára, einkum ungbarna, sem eru í mestri hættu á alvarlegum sjúkdómi. Á Landspítala voru 30 einstaklingar inniliggjandi með RS veirusýkingu í viku 50, 2024, þar af 11 ungbörn.

• Innlagðir á sjúkrahús með COVID-19 eru aðallega einstaklingar 65 ára og eldri.

c. Inflúensa

• Stofnar inflúensu A(H1N1)pdm09, A(H3N2) og B, eru allir í dreifingu í Evrópu.

• Það er of snemmt að spá fyrir um hvaða stofnar verða ríkjandi síðar í vetur.

d. RSV

• Stofnar RSV eru almennt ekki greindir en gögn benda til að hlutfall RSV-A og RSV-B í umferð sé nokkuð jafnt.

• Ónæmisaðgerðir gegn RSV, svo sem bóluefni fyrir fullorðna og einstofna mótefni fyrir ungbörn, hafa reynst örugg og sýnt góða virkni í að draga úr innlögnum vegna RSV. Þótt ónæmisaðgerðir gegn RSV séu ekki orðnar hluti af almennri bólusetningaráætlun á Íslandi, er það til skoðunar.

e. COVID-19/SARS-CoV-2

• Afbrigði: KP.3 var ríkjandi þegar SARS-CoV-2 greiningar náðu hámarki sumarið 2024. Nú er XEC afbrigðið ríkjandi afbrigði á ESB/EES-svæði. Hins vegar eru engar vísbendingar um að það valdi alvarlegri sjúkdómi.

• Uppfærð COVID-19 bóluefni eru talin veita aukna vernd fyrir áhættuhópa í vetur, þar á meðal gegn ríkjandi afbrigðum.

Bólusetningar og veirulyf

a. Inflúensa og SARS-CoV-2

• Bólusetningar gegn inflúensu og COVID-19 eru í gangi í ESB/EEA-ríkjum.

• Læknar eru hvattir til að nota veirulyf, eins og nirmatrelvir/ritonavir (Paxlovid) og remdesivir (Veklury), snemma í veikingum fyrir áhættuhópa.

• Einstaklingar sem mælt er með bólusetningum gegn COVID-19 eða inflúensu fyrir, sem eru í aukinni áhættu á alvarlegum sjúkdómi og hafa ekki enn þegið bólusetningu, eru eindregið hvattir til þess.

• Heilbrigðisstarfsmenn eru einnig hvattir til að láta bólusetja sig gegn inflúensu og COVID-19 til að vernda sig og minnka líkur á að smita viðkvæma hópa.

• Læknar eru minntir á að þegar það á við getur snemmbúin notkun veirulyfja gegn inflúensu og COVID-19 komið í veg fyrir alvarlegan sjúkdóm hjá viðkvæmum hópum.

b. RSV

• Ákveðnir áhættuhópar ungbarna á Íslandi geta fengið palivizumab mótefnasprautur mánaðarlega á RSV-tímabilinu. Víðtækari ónæmisaðgerðir fyrir RSV fyrir öll ungbörn og bólusetning fyrir fullorðna eru til skoðunar sem hluti af almennri bólusetningaráætlun.

Sýkingavarnir

• Tímabil jólahátíðar og áramóta eykur áhættu á útbreiðslu öndunarfærasýkinga. Heilbrigðisstofnanir ættu að undirbúa sig fyrir aukið álag á bráðamóttökur og gjörgæslu.

• Áhersla á sýkingavarnir, þar með talið bólusetningar heilbrigðisstarfsfólks og almennar sýkingavarnir, geta dregið úr hópsýkingum á heilbrigðisstofnunum og hjúkrunarheimilum.

• Auk inflúensu, RSV og COVID-19 geta óvæntir atburðir eða hrinur öndunarfærasýkinga, sem ekki eru venjulega vaktaðar, valdið auknu álagi á heilbrigðiskerfið.

• Þeir sem eru veikir eru minntir á almennt hreinlæti og góða handhreinsun auk þess að halda sig heima á meðan þeir eru með einkenni.

• Boðið er upp á bólusetningar fyrir viðkvæma hópa. Einstaklingar í aukinni áhættu á alvarlegum sjúkdómi ættu einnig að íhuga að nota andlitsgrímu þegar þeir eru í fjölmenni.

Sóttvarnalæknir