Matvælastofnun og sóttvarnalæknir brýna fyrir neytendum að fylgja eldunarfyrirmælum sem koma fram á umbúðum frosins grænmetis og maísbauna og gæta þess að krossmengun eigi sér ekki stað. Skv. upplýsingum frá Sóttvarnarlækni hafa á þessu ári tveir einstaklingar greinst með Listeria monocytogenes (Listería) Ekki hefur verið hægt að tengja tilfellin hérlendis, við neyslu á frosnu grænmeti en það eru einkum ung börn aldraðir, þungaðar konur og fólk með skert ónæmiskerfi sem veikjast.

Aukin tíðni matarsýkinga vegna listeríu hefur kallað á aukið eftirlit og bætt vinnubrögð í matvælavinnslum. Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins (ESB) telur nú að herða þurfi eftirlit með framleiðslu á frystu og léttsoðnu grænmeti og baunum. Setja þurfi skýrar reglur um þessa tegund vöru og er í skoðun að framleiðendur uppfylli sömu i kröfur um eftirlit með listeríu og þeir sem framleiða viðkvæm matvæli tilbúin til neyslu, á borð við reyktan lax og álegg. Líta þurfi á frosið, létteldað grænmeti, sem fullunna vöru þar sem töluvert er um að þess sé neytt án hitunar, s.s. í salati.

Með faraldsfræðirannsóknum og greiningum á erfðaefni bakteríustofna hefur verið hægt að rekja 47 tilfelli sýkinga af völdum listeríu í nokkrum aðildarríkjum ESB til maísbauna sem framleiddar voru í verksmiðju í Ungverjalandi. Nú hefur sami stofn greinst í frosnu grænmeti sem framleitt hefur verið í umræddri verksmiðju á árunum 2016-2018. Grunur leikur á að þrálát listería hafi búið um sig í framleiðsluumhverfi verksmiðjunnar þrátt fyrir þrif og sótthreinsun í verksmiðjunni.

Nýlega voru innkallaðar hér á landi frosnar maísbaunir frá COOP og maís og blandað grænmeti frá Greenyard. Grænmetið var unnið og fryst í verksmiðjunni í Ungverjalandi en pakkað annars staðar.

Samkvæmt Evrópureglum um örverufræðileg viðmið sem gilda hér þurfa framleiðendur sem framleiða matvæli, sem eru tilbúin til neyslu, að viðhafa eftirlit með listeríu í matvælum sem og í framleiðsluumhverfinu. Þetta á einkum við um viðkvæmar kælivörur með tiltölulega langt geymsluþol, sem eru þannig samsettar að Listería á auðvelt með að fjölga sér á geymsluþolstímanum. Dæmi um slíkar vörur eru reyktur og grafinn lax og ýmsar tegundir af áleggi. Aðgerðir, sem fyrirbyggja mengun og virkt innra eftirlit með þeim aðgerðum verður að vera til staðar og það skal sannprófað með reglubundnum sýnatökum úr framleiðsluumhverfinu og úr matvælunum. Listería á ekki að geta fjölgað sér í frosnum afurðum á borð við frosnar maísbaunir og frosið grænmeti.

Listería er umhverfisbaktería sem getur auðveldlega borist inn í vinnsluumhverfi matvælafyrirtækja. Fyrir frystingu á grænmeti er það oft snögghitað. Fari eitthvað úrskeiðis í framleiðslunni, s.s. vegna eftirmengunar, er hætta á að listería nái að fjölga sér á ný eftir uppþýðingu. Flestir framleiðendur veita leiðbeiningar um hitun á umbúðum og því hefur frosið grænmeti, fram að þessu, ekki verið talið til áhættusamra matvæla með tilliti til listeríu. Matvælastofnun og sóttvarnalæknir hvetja neytendur til að hita allt frosið grænmeti fyrir neyslu. Þeir hópar sem eru fyrst og fremst í hættu á að verða veikir eru ung börn aldraðir, þungaðar konur og fólk með skert ónæmiskerfi.

Viðhengi:

Frétt frá EFSA um Listeriu monocytogenes í maí
Frétt frá 9. júlí sl. – Grunur um Listeríu í frosnum maísbaunum

Um Listeríu

Sóttvarnalæknir og MAST