* Fyrir öll bóluefnin gildir að tímabil milli skammta sem notað er við bólusetningar er háð því hvernig bil milli skammta var í rannsóknum á bóluefni fyrir markaðssetningu. Almennt er meiri hætta á að svara síður bólusetningu ef bil á milli skammta er of stutt heldur en ef það er lengra en framleiðandi leggur upp með.
Um notkun bóluefna gegn COVID-19 á Íslandi
mRNA bóluefni (erfðaefni í fituögn, engin veira).
Líkaminn les mRNA og myndar prótín sem ónæmiskerfið lærir að þekkja.
A. Einþátta bóluefni með mRNA fyrir S-prótíni upprunalega afbrigðis: Notkun hætt 1. maí 2023
Þarf að blanda ef við á og nota alla skammta úr glasi strax (innan 6-12 tíma)
Þarf að safna fólki saman en ekki mjög mörgum, hentar vel um allt land.
Ofnæmi algengara en við sum önnur bóluefni.
Tekur 3–6 vikur að klára bólusetningu, á helst ekki að draga lengur en 12 vikur*
Þarf í einhverjum tilvikum að geyma bóluefni til að tryggja að sé hægt að hafa viðeigandi bil á milli bólusetninga.
Viðeigandi að nota fyrir 5 ára og eldri (ath! mismunandi skammtar 5-11 eða 12 ára og eldri).
Fyrsta bóluefnið sem barst til landsins. Samningur til staðar um áframhaldandi notkun 2022–2023 með uppfærðu bóluefni. Notað fyrir:
Aldraða og heilbrigðisstarfsmenn sem voru fyrstir að fá bólusetningu.
Áhættuhópa sem lá mest á að kláruðu bólusetningu (t.d. vegna tafa á meðferð til að nái að fá bólusetningu, s.s. krabbameinsmeðferð, líftæknilyf við gigt o.s.frv.).
Alla 5–17 ára einstaklingar sem kjósa að þiggja bólusetningu.
Ekkert annað bóluefni var skráð fyrir 16–17 ára fyrr en eftir að fjöldabólusetningum lauk.
Ákveðið var að nota þetta frekar en bóluefni Moderna fyrir 12–15 ára, m.a. vegna minni skammts bóluefnis í bóluefni frá Pfizer heldur en Moderna.
Ekkert annað bóluefni með markaðsleyfi fyrir 5-11 ára þegar bólusetningar hófust um áramót 2021-2022.
Barnshafandi konur (sjá álit EMA birt 17.2.2022)
Aðra sem þurfa grunnbólusetningu eftir framboði bóluefnis.
Örvunarbólusetningar óháð aldri fram til september 2022.
Þrjár útgáfur:
1. Óblandað fyrir 12 ára og eldri:
7 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 6.
Þarf sérstaka mjög kalda frysta (-80°C) til langtímageymslu.
Geymist 10 vikur í kæli (óopnað glas)
2. Óblandað fyrir 5-11 ára:
12 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 10.
Geymist 10 vikur í kæli (óopnað glas)
3. Fyrirframblandað fyrir 12 ára og eldri:
7 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 6.
Geymist 10 vikur í kæli (óopnað glas)
B. Tvíþátta bóluefni með mRNA fyrir S-prótínum upprunalega afbrigðis og omikron:
7 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 6.
Þarf sérstaka mjög kalda frysta (-80°C) til langtímageymslu.
Geymist 10 vikur í kæli (óopnað glas)
Notkun:
viðbótar- og örvunarskammtar frá september 2022.
grunnbólusetning auk örvunar frá 1. maí 2023
Tvær útgáfur:
Upprunalegt afbrigði (WT) og omikron BA.1 – óblandað, fyrir 12 ára og eldri:
- Notkun hætt í desember 2022 vegna nýrri útgáfu.Upprunalegt afbrigði (WT) og omikron BA.4/5 – óblandað, fyrir 5 ára og eldri:
- Notkun hófst í desember 2022.
- Mismunandi skammtar 5-11 ára eða 12 ára og eldri.
mRNA bóluefni (erfðaefni í fituögn, engin veira).
Líkaminn les mRNA og myndar prótín sem ónæmiskerfið lærir að þekkja.
A. Einþátta bóluefni með mRNA fyrir S-prótíni upprunalega afbrigðis: Notkun hætt í nóvember 2022
Þarf að vera í myrkri í flutningi og geymslu.
11 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 10.
Örvunarbólusetning: 20-21 skammtur í glasi
Kemur forblandað en þarf að nota alla skammta úr glasinu strax.
Þarf að safna fólki saman í fremur stóra hópa, hentar best í þéttbýli.
Ofnæmi algengara en við sum önnur bóluefni.
Tekur 4 vikur að klára grunnbólusetningu, á helst ekki að draga lengur en 12 vikur*
Getur þurft að geyma skammta til að tryggja að hægt sé að hafa viðeigandi bil á milli bólusetninga.
Viðeigandi skv. markaðsleyfi að nota fyrir 6 mánaða og eldri. Vegna stærri skammts bóluefnis en í bóluefni Pfizer og að því er virðist hærri tíðni aukaverkana er frekar mælt með bóluefni Pfizer fyrir alla undir 18 ára aldri.
Tíðni hjartabólgu og gollurshússbólgu hærri hjá körlum 18–49 ára en hjá öðrum aldurshópum og hjá konum, sérstaklega eftir seinni skammt. Því mælt með takmörkunum á notkun bóluefnisins hér á landi og víðar í október 2021.
Má nota fyrir barnshafandi konur en frekar mælt með Pfizer hér á landi.
Annað bóluefnið sem barst til landsins.
Bólusettir fyrir 8. október 2021:
Heilbrigðisstarfsmenn og viðbragðsaðila (lögregla o.fl.) fyrst, aðallega í þéttbýli.
Áhættuhópa sem lá mest á að kláruðu bólusetningu (t.d. vegna tafa á meðferð til að nái að fá bólusetningu, s.s. líftæknilyfjameðferð), aðallega í þéttbýli.
Aðra sem þurfa grunnbólusetningu meðan bóluefni er til, þ.m.t. barnshafandi konur.
Örvunarbólusetningar eftir Janssen bólusetningu, þriðji skammtur fyrir ónæmisbælda og aldraða á höfuðborgarsvæðinu.
Bólusettir eftir 12. október 2021:
Örvunarbólusetningar fyrir ónæmisbælda og 60 ára og eldri
Heimilt að nota til að klára bólusetningu 18–59 ára kvenna og 40–59 ára karla sem hafa fengið Moderna bóluefni og óska eftir að ljúka grunnbólusetningu með sama bóluefni. Ekki er mælt með að gefa 18–39 ára körlum Moderna sem stendur.
Bólusettir eftir 5. nóvember 2021:
Örvunarbólusetningar fyrir konur frá 18 ára aldri og karla frá 40 ára aldri.
B. Tvíþátta bóluefni með mRNA fyrir S-prótínum upprunalega afbrigðis og omikron:
Þarf að vera í myrkri í flutningi og geymslu.
11 skammtar í glasi ef réttur búnaður er til staðar, annars 10.
Kemur forblandað en þarf að nota alla skammta úr glasinu strax.
Þarf að safna fólki saman í fremur stóra hópa, hentar best í þéttbýli.
Notkun:
viðbótar- og örvunarskammtar frá september 2022, aldurstakmarkanir skv. A hér að ofan.
grunnbólusetning frá 1. maí 2023, aldurstakmarkanir skv. A hér að ofan.
Tvær útgáfur:
Upprunalegt afbrigði (WT) og omikron BA.1:
- Notkun hætt í desember 2022 vegna nýrri útgáfu.Upprunalegt afbrigði (WT) og omikron BA.4/5:
- Notkun hófst í desember 2022.
Kvefveira (adenóveira 26) sem er búið að óvirkja þannig að hún getur ekki fjölgað sér og bæta við erfðaefni fyrir sama prótín og við myndum eftir mRNA bólusetningu.
Flutt frosið en má geyma á bólusetningastað við sömu aðstæður og bóluefni sem við notum daglega í heilsugæslunni.
5–7 skammtar í glasi.
Þarf að nota innan fárra klukkustunda frá opnun glassins en þarf ekki að blanda og nota strax eins og mRNA bóluefnin.
Getur hentað ágætlega í dreifbýli og fyrir einstaklinga sem er erfitt að ná til fyrir endurbólusetningu vegna búsetu, starfs eða annars.
Ofnæmi ekki eins algengt og við mRNA bóluefnin.
Blóðtappar af sama tagi og þekktir eru eftir Astra Zeneca bóluefni hafa komið fram þar sem milljónir skammta hafa verið notaðir en eru afar sjaldgæfir.
Einn skammtur dró verulega úr líkum á smiti, alvarlegum veikindum og dauðsföllum vegna COVID-19 sjúkdóms vegna upprunalegu veirunnar. Virkni ófullnægjandi gegn smiti og alvarlegum veikindum með delta og omikron afbrigðum. Örvunarskammtur með sama bóluefni eflir vörnina á sambærilegan hátt og tveir skammtar af hinum bóluefnunum en hér er mælt með viðbótarskammti af mRNA bóluefni a.m.k. 4 vikum eftir Janssen skammt, auk örvunarskammts eftir nokkra mánuði eftir viðbótarskammt.
Viðeigandi að nota fyrir 18 ára og eldri. Viðeigandi fyrir einstaklinga með áhættuþætti fyrir alvarlegri COVID-19 sýkingu. Rannsóknir á bólusetningu barna hafnar en samningar um notkun þessa bóluefnis hafa runnið sitt skeið og önnur bóluefni verða notuð fyrir börn hér.
Fjórða bóluefnið sem barst til landsins. Notað fyrir:
Áhættuhópa sem þurftu bólusetningu sem fyrst, þó ekki mælt með þessu bóluefni fyrir mjög ónæmisbælda einstaklinga né fyrir barnshafandi konur.
Einstaklinga sem óvíst er um að geti þegið tvo skammta hér á landi, s.s. einstaklingar sem starfa hér en eiga lögheimili erlendis eða starfa erlendis og eiga lögheimili hér.
18 ára og eldri með sögu um COVID-19 sjúkdóm.
Aðra sem þurfa grunnbólusetningu þar til bóluefnið klárast, skv. birtri forgangsröð.
Frá 18. janúar 2022 er notkun fyrst og fremst bundin við þá sem hafa ofnæmi fyrir mRNA bóluefnum, eða ef læknir mælir með adenóveirubóluefni frekar en öðrum bóluefnum hvort sem er fyrir grunn- eða örvunarbólusetningu.
Frá september 2022 er eingöngu mælt með notkun í grunnbólusetningu vegna frábendinga mRNA bóluefna, en notkun til örvunar er heimil, að læknisráði (ekki jafn breiðvirkt og mRNA bóluefni frá september 2022).
S-prótín upprunalegu SARS-CoV-2 veiruafbrigðisins ónæmisglætt með Matrix M ónæmisglæði. Fremur hefðbundið bóluefni, sambærilegt við árleg inflúensubóluefni en ónæmisglæðirinn er nýstárlegur, unninn úr sáputré og talinn mögulega ólíklegri til að valda ofnæmi en t.d. álsambönd.
10 skammtar í glasi, þarf ekki að blanda.
Þarf að nota innan fárra klukkustunda frá opnun glassins.
Ofnæmi: óþekkt tíðni.
Viðeigandi að nota fyrir 12 ára og eldri. Viðeigandi fyrir einstaklinga með áhættuþætti fyrir alvarlegri COVID-19 sýkingu. Má nota fyrir einstaklinga með ofnæmi fyrir ákveðnum innihaldsefnum mRNA bóluefna s.s. PEG en þá að fengnu áliti ofnæmislæknis.
Fimmta bóluefnið sem barst til landsins. Notað fyrir:
Grunnbólusetningu einstaklinga sem hafa ofnæmi fyrir mRNA bóluefnum eða innihaldsefnum þeirra, en ekki þekkt ofnæmi fyrir innihaldsefnum Nuvaxovid.
Grunnbólusetningu annarra sem ekki þiggja mRNA bóluefni og óska eftir tveggja skammta bóluefni.
Örvunarbólusetningu fyrir einstaklinga sem er ráðið frá að fá mRNA bóluefni, óháð því hvaða bóluefni var notað við grunnbólusetningu.
Apa-kvefveira sem er búið að óvirkja þannig að hún getur ekki fjölgað sér og bæta við erfðaefni fyrir sama prótín og við myndum eftir mRNA bólusetningu.
Flutt og geymt við sömu aðstæður og bóluefni sem við notum daglega í heilsugæslunni.
10-12 skammtar í glasi.
Þarf að nota innan fárra klukkustunda frá opnun glassins en þarf ekki að blanda eins og mRNA bóluefnin.
Getur hentað ágætlega í dreifbýli þótt kalla þurfi nokkuð marga í bólusetningu sama dag.
Ofnæmi ekki eins algengt og við mRNA bóluefnin.
Óvenjuleg gerð blóðtappa hefur komið fram sem alvarleg en afar sjaldgæf aukaverkun í mörgum Evrópulöndum (misalgengt eftir löndum, 1/23.000–100.000 skammta).
Þarf ekki að geyma skammta til að tryggja að sé nákvæmt bil á milli.
Tekur 12 vikur að klára bólusetningu, má hafa styttra bil (allt niður í 4 vikur) en vörn betri með lengra bili*.
Skráð fyrir fyrir 18 ára og eldri. Til að byrja með var óvíst um virkni hjá 65 ára og eldri vegna fárra þátttakenda á þeim aldri í rannsóknum fyrir markaðssetningu en þau gögn eru nú fullnægjandi vegna rannsókna frá Bretlandi. Viðeigandi fyrir einstaklinga með áhættuþætti fyrir alvarlegri COVID-19 sýkingu. Breytingar voru gerðar á hópum sem mega fá þetta bóluefni og endurtekið síðan vegna blóðtappa af óvenjulegu tagi, (sjá hér að ofan). Rannsóknir á bólusetningu barna hafnar en verður ólíklega notað fyrir börn hér á landi á næstu árum.
Þriðja bóluefnið sem barst til landsins.
Bólusettir fyrir 10. mars 2021:
Starfsmenn á hjúkrunarheimilum, 18–64 ára.
Áhættuhópar sem þurfa að hefja bólusetningu sem fyrst en eru ekki á meðferð sem hefur áhrif á tímasetningu seinni skammts, 18–64 ára.
Heilbrigðisstarfsmenn sem ekki hafa þegar fengið bólusetningu.
Bólusettir eftir 24. mars 2021:
Einstaklingar 70 ára og eldri sem ekki hafa þegar verið bólusettir (hópur 6 skv. birtri forgangsröð).
Bíðum gagna um aðra lág-áhættuhópa m.t.t. blóðtappa til að víkka út bólusetningu.
Bólusettir eftir 9. apríl 2021:
Einstaklingar 60 ára og eldri sem ekki hafa sögu um sjálfsprottna sega eða sjúkdóma sem auka hættu á bláæðasegamyndun.
Bólusettir eftir 30. apríl 2021:
Konur 55 ára og eldri sem ekki hafa sögu um sjálfsprottna sega eða ákveðna sjúkdóma sem auka hættu á bláæðasegamyndun.
Karlar sem ekki hafa sögu um sjálfsprottna sega eða ákveðna sjúkdóma sem auka hættu á bláæðasegamyndun.
Bólusettir eftir 12. maí 2021:
Konur fæddar 1966 eða fyrr sem ekki hafa sögu um sjálfsprottna sega eða ákveðna sjúkdóma sem auka hættu á bláæðasegamyndun.
Karlar fæddir 1981 eða fyrr sem ekki hafa sögu um sjálfsprottna sega eða ákveðna sjúkdóma sem auka hættu á bláæðasegamyndun.
Konur fæddar 1967 eða síðar og karlar fæddir 1982 eða síðar sem hafa þegar fengið fyrri skammt geta óskað eftir að ljúka bólusetningu með sama bóluefni þótt gert sé ráð fyrir að fái frekar annað bóluefni.
Þjónustuaðili
Embætti landlæknis