Rannsóknina gerðu Aaron Shearer, sérfræðingur hjá Landi og skógi, og Duncan Slater. Eins og enskur titill greinar þeirra ber með sér, Characteristics and benefits of Reykjavik’s urban forest, Iceland, er þar fjallað um einkenni og kosti trjágróðurs í Reykjavík. Þeir beittu lagskiptu tilviljanakenndu úrtaki þar sem teknir voru út 278 fjögur hundruð fermetra reitir í hverfum borgarinnar, almennisgörðum, kirkjugörðum og skóglendi. Þannig var safnað grunngögnum um tré og skóga í borgarlandinu og tilheyrandi vistkerfisþjónustu.

Greining þeirra leiddi í ljós að heildarkrónuþekja væri 8,7% (±0,9% SE), marktækt minni en gengur og gerist í þéttbýli á norðurhveli jarðar. Algengt er í borgum að krónuþekjan sé fimmtán til tuttugu prósent. Þetta þýðir með öðrum orðum að trjágróður í Reykjavík telst lítill miðað við flestar evrópskar borgir, þótt mikilvægi þeirrar vistkerfisþjónustu sem tré og skógar veita sé síst minna í þessari norðlægu borg en öðrum suðlægari.

Aukin fjölbreytni eykur seiglu

Út frá úrtaki rannsóknarinnar var metið að fjöldi trjáa í Reykjavík væri um 350 þúsund (±40.000 SE) og þéttleikinn 71 tré á hektara. Greinarhöfundar taka til þess hversu takmörkuð tegundafjölbreytni trjánna reyndist. Einungis nítján trjátegundir fundust innan sýnareitanna og þar af voru fjórar tegundir ríkjandi með 78 prósenta hlutfall af heildinni. Þessar tegundir eru ilmbjörk (35%), alaskaösp (19%), sitkagreni (13%) og reyniviður (11%). Þessi takmarkaða tegundafjölbreytni (Shannon-Wiener vísitalan 2,0) bendir til þess að borgarskóglendið skorti seiglu gagnvart vaxandi ógnum, bæði líffræðilegum ógnum eins og meindýrum eða sjúkdómum og annars konar ógnum eins og breyttu loftslagi.

En jafnvel þótt einungis hafi nítján trjátegundir lent innan úttektarreitanna fundust fimmtíu tegundir til viðbótar í vettvangskönnun, aðallega þó í húsagörðum og skrúðgörðum. Slík svæði geta þjónað sem eins konar tilraunir með tegundir eða sýnidæmi um hvaða tegundir geti verið álitlegar til notkunar. Einnig má fá þar vísbendingar um hvernig standa megi að hraðaðri aðlögun trjátegunda að loftslagsbreytingum (assisted migration). Þannig geta yfirvöld trjá- og skógarmála í borgum og bæjum fengið dýrmætt vegarnesti í viðleitni sinni við að efla mótstöðu byggðarinnar gegn loftslagsbreytingum og tryggja heilbrigði lífkerfanna. Betri vitneskja nýtist líka til leiðbeiningar um val á tegundum eða uppruna þeirra tegunda sem teknar eru til ræktunar út frá því hvaða eiginleikum er sóst eftir til að efla seiglu við hlýnandi aðstæður.

Umtalsverð verðmæti

Áberandi munur eða fjölbreytni reyndist vera á milli reita hvað landnotkun varðaði. Hæsti þéttleiki trjáa mældist í skóglendi, 380 tré á hektara, og kirkjugörðum, 163 tré á hektara, en í íbúðabyggð var meðalþéttleikinn 49 tré á hektara. Tiltölulega stutt er síðan farið var að rækta tré og skóga í þéttbýli á Íslandi og endurspeglaðst það vel í niðurstöðum rannsóknarinnar. Mæling á þvermáli trjáa í brjósthæð sýndi að 74% mældra trjáa voru grennri en 30 sentímetrar í brjósthæð (miðgildi 19 sm), sem gefur til kynna ungan aldur þeirra. Við mat á vistkerfisþjónustu með hjálp i-Tree Eco hugbúnaðar er áætlað að þéttbýlisskógur í Reykjavík geymi nú 39.800 tonn (±4.600 SE) af kolefni, bindi 2.100 tonn árlega (±200 SE) og hreinsi 19,7 tonn af mengandi efnum úr andrúmsloftinu á hverju ári. Þá var svokallaðri CAVAT-aðferðafræði (Capital Asset Value for Amenity Trees) beitt til að áætla heildarverðmæti þéttbýlisskógarins og reyndist það nema 576 milljörðum króna, með endurnýjunarvirði upp á 32 milljarða króna. Það segja höfundar undirstrika að verðmæti skóganna sé umtalsvert fyrir sveitarfélagið, í þessu tilfelli Reykjavíkurborg.

Vegarnesti fyrir ræktun og trjávernd

Með þessum rannsóknarniðurstöðum eru komin mikilvæg gögn sem nýtast til að þróa alhliða skógstjórnunaraðferðir fyrir þéttbýli þar sem horft er til fjölbreytni tegunda, aukinnar krónuþekju og betri samþættingar trjáræktar og trjáverndar í skipulagi sveitarfélaga. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að rétt sé að stefna að 30% skógarþekju fyrir 2050 með áætlunum um kerfisbundna gróðursetningu þar sem um 35.000 tré yrðu gróðursett á ári. Um leið verði þróuð virk trjáverndarstefna til að draga úr þrýstingi á að tré verði fjarlægð vegna þéttingaraðgerða í þéttbýlinu. Rannsóknin gefur grunnmælikvarða sem eru nauðsynlegir til að koma megi á vöktun til frambúðar á gangverki skóga í þéttbýli og þeirri vistkerfaþjónustu sem þeir veita í því sérstæða norðlæga borgarumhverfi sem íslenska höfuðborgarsvæðið er.

Greinin í Arboricultural Journal: Characteristics and benefits of Reykjavik’s urban forest, Iceland